Wat is onderwijstransitie en wat betekent dit voor de ontwikkeling van evidence infromed werken?

Je ziet misschien niet wat er achter de schermen in het onderwijsveld gebeurt, maar er speelt veel. Er is een groot probleem: in het onderwijssysteem staan verschillende domeinen op instorten. Dat klinkt een beetje dramatisch, maar dit is wel de visie van een aantal transitie deskundigen. Met één van die deskundigen; Harry ter Riele, heb ik meerdere gesprekken gevoerd. Hij verbrede mijn kennis over transitie. Die kennis heb ik vertaald naar onderwijs en deel ik graag met jou.

Transitie is complexe materie. Ik wist ook lange tijd niet wat het betekende. Omdat ik oog heb voor ontwikkelingen in het onderwijs ben ik me hierin gaan verdiepen. Transitie, is een maatschappelijke overgang en treedt op als een systeem, bijvoorbeeld een sector, een thema in de samenleving voor verandering zorgt en gedrag van mensen daardoor verandert. Een systeem is een verzameling elementen met onderlinge relaties. Voorbeeld: Een school is een systeem, het is een organisatie van mensen, die aan elkaar verbonden zijn. Het één kan niet zonder het ander bestaan. De leerlingen en ouders van de school zijn weer verbonden met mensen in de wijk waar zij wonen. Die wijk is weer verbonden met mensen van de gemeente, die beleid maken en die beleidsmakers zijn weer verbonden met OCW. Zo zie je dat er meerdere systemen betrokken zijn in het onderwijssysteem.

In al die systemen zitten componenten: wetten, regels, convenanten, allianties, kennisontwikkelingrichtingen, routines van mensen, diensten, middelen, infrastructuren, instituties, waardesystemen, systeemnormen, besturing, drijfveren, verhalen en historische interpretaties. In tijden zonder al te grote veranderingen, zijn al die componenten op elkaar afgestemd. Zo zijn wetten wat ze zijn en helpen mensen zich aan regels te houden en hun routines uit te voeren.

Maar, een grote verandering in één van de componenten, bijvoorbeeld een innovatie zoals passend onderwijs, of handelings- en gedragswijzigingen door COVID19, leidt tot herpositionering van de rest van de componenten in het systeem. Was vroeger werken met een digibord niet voor te stellen, nu is het de norm. Die norm voegde zich snel naar een innovatie, die razendsnel op vrijwel alle scholen vorm kreeg. En wat denk je van online lesgeven? Waar vroeger thuiszitters, zieke leerlingen geen of nauwelijks onderwijs konden krijgen, was nu ineens alles mogelijk.

Je ziet het of je ziet het niet, maar een ontwikkeling die nu gaande is, is het evidence informed werken. Surf maar eens op internet en je zult het veel tegenkomen. Leraren werken evidence informed als zijn hun onderwijs verbeteren op basis van kennis uit ( praktijk) onderzoek en kennis over de praktijk.

Het onderwijssysteem staat ingesteld op het dienen van verrassend eenvoudige doelen:

• vorming van mensen
• maximaliseren van hun kennis, vaardigheden en competenties om samen deel te kunnen in de maatschappij en van toegevoegde waarde zijn voor de economie

Door veranderingen in systemen en gedrag van mensen, wordt het bereiken van die doelen steeds moeilijker. Er ontstaat chaos. In tijden van chaos vallen mensen terug op de doelen en gaan componenten in het systeem verbeteren, veranderen of vernieuwen op basis van onderzoek. Zo ontstaat o.a. de ontwikkeling van steeds meer nieuwe onderwijsconcepten en meer evidence- infromed werken in het onderwijs. Je begrijpt, dat zo’n ontwikkeling jaren kan duren. Deze ontwikkeling levert ook spanning op.

De spanning tussen nieuwe onderwijsconcepten en evidence informed werken in het onderwijs en de omgeving kan oplopen als de omgeving en de scholen zich verschillend ontwikkelen of niet (op tijd) mee ontwikkelen. Of omdat bij- effecten van deze ontwikkeling zo groot worden, dat mensen er genoeg van krijgen en afhaken. Deze nieuwe richting moet verder uitgevogeld worden. Het heeft immers effect op verschillende componenten. Er zijn bijvoorbeeld nieuwe kennisinfrastructuren nodig om evidence informed te kunnen werken, er zijn gedragswijzigingen nodig en wetsveranderingen als nieuwe onderwijsconcepten op basis van onderzoek beter aansluiten bij doelen van het onderwijs.

Een interessante vraag is, wat jou rol in dit alles is. Het hangt samen met jouw waardensysteem, jouw mensbeeld, karakter, kennis en ervaring. Een transitie van bijvoorbeeld evidence informed werken of nieuwe onderwijsconcepten, gaat zo snel als de degenen die hier niet aan mee willen of kunnen werken, uit angst het eigen gedrag of die van de organisatie te moeten wijzigen. De waarden autonomie, relatie en competentie staan op gespannen voet in tijden van transitie. Als er routines veranderen, waarden worden bedreigd dan reageren mensen hier verschillend op. De behoefte om zelf hun gedrag te sturen, zich competent te voelen of te kunnen voelen om een gewenst resultaat te bereiken, is groot. Ze nemen kennis en perspectieven van anderen aan op basis van de relatie. Je begrijpt , dat als er niet in deze behoefte wordt voorzien, dit spanningen oplevert

Welkom in mijn netwerk en dank dat je even de tijd hebt genomen om door mijn bril naar twee vernieuwingen in het het onderwijsveld te kijken. Wil je bijdragen aan de vernieuwingen, maar weet je nog niet hoe? Ik loop graag met je mee.