Het efficiency denken overheerst in het onderwijs en dat legt druk op leerlingen, ouders en leraren.
Volgens (Schuurman Hess, 2023) heerst er in het onderwijs nog steeds het efficiency denken. Hij lanceerde een plan (‘Verenigde Zelfstandige Dorpsscholen’) om kleine dorpsscholen her en der in Nederland open te houden onder de paraplu van een overkoepelend bestuur. Hij kreeg de Tweede Kamer mee. Zelfs het ministerie gaf toestemming voor dit experiment in Groningen. Door een combinatie van factoren moest de dorpsschool in Groningen toch sluiten en werd het experiment niet voorgezet.
Volgens (Schuurman, Hess, Volkskrant 2023) wordt de kwaliteit van het onderwijs niet beter door ze groter te maken. Uit meest recent onderzoek ( Oberon, 2019) weergegeven in het rapport Dorpsschool of leerfabriek? wordt geconcludeerd dat kleine scholen kwalitatief min of meer vergelijkbaar zijn met grote scholen. Kleine scholen worden gesloten vanwege de kosten voor de overheid. De kosten voor ouders voor het vervoer naar een school 5 km verderop en het belang van basisschoolkinderen om in deze fase van hun ontwikkeling dicht bij huis te kunnen leren wordt compleet genegeerd.
Leer- en ontmoetingsplek
Op veel plekken (in dorpen en in grote steden) in Nederland worden vanuit basisscholen sport- en culturele activiteiten georganiseerd. De school is niet alleen een plek waar geleerd wordt, het is ook een ontmoetingsplek. Een plek waar ouders maatschappelijke hulp kunnen vinden, waar leraren, jeugdprofessionals, vakdocenten en ouders elkaar ontmoeten en samenwerken in het belang van het leren en de ontwikkeling van basisschoolleerlingen. Kinderen, leerkrachten en ouders die met een plek dichtbij huis en een gebouw vertrouwd zijn, voelen zich zich emotioneel veilig. Het maakt dan niet uit of het gebouw nu 50 of 500 leerlingen kan huisvesten. Het is veel belangrijker dat leerkrachten ieder kind en diens gezinssituaties kent. Daardoor kun je goed inspelen op de behoeften van de kinderen. Scholen hebben een ook een maatschappelijk taak, ze dragen bij aan de leefbaarheid van een dorp, een wijk, een stad.
Efficiency leidt tot problemen
In de huidige organisatievorm van het leren, het leerstofjaarklassensysteem en het lerarentekort is de werkdruk voor leraren op kleine en grote scholen hoog. Het leerstofjaarklassensysteem is ook een keuze geweest op basis van efficiency. Zoveel mogelijk kinderen van gelijke leeftijd (PO) en niveau (VO) in zoveel mogelijk uren en grote groepen onderwijs aanbieden door één leraar. Het geïsoleerd optreden van de leraar in het onderwijsleerproces vormt een belangrijke hindernis voor onderwijs-school-en kwaliteitsontwikkeling en levert veel druk op. Er zijn veranderingen nodig. Ik noem er een aantal:
- Paradigmashift: van focus op efficiency (doeltreffend inzetten van financiële middelen) naar naar focus op effectiviteit ( doeltreffend inzetten van menselijk kapitaal) voor het onderwijsleerproces
- Van individuele verantwoordelijkheid naar collectieve verantwoordelijkheid voor het onderwijsleerproces van leerlingen.
- Homogeen en heterogeen groeperen van leerlingen.
Natuurlijk is er nog veel meer nodig om uit de onderwijscrisis te komen. Maar laten we beginnen met het verleggen van de focus van efficiency naar effectiviteit om te leren en ontwikkelen.
https://www.heutinkvoorthuis.nl/nl/wat-is-beter-een-kleine-school-of-een-grote-school/news/453/
Jacqueline Blaak 